Galego
Castellano
-Mamá, existen as magas?
-Existen, filla.
-Entón Rosalía é unha maga.
-Si.
-Pero non era poeta?
-Tamén.
-Pois entón, Rosalía é unha magapoeta.
Non o digo no limiar que escribín, ese “Alén dos versos: un exército de monstros no seu interior”, que podedes atopar no libro, mais esa era unicamente a idea na que eu pensaba cando escribín o prólogo, mesmo cando relín os versos. O concepto de “maxiapoesía”, alcuñado pola miña filla de cinco anos servía para dar sentido a toda a obra de Fernández Rial: unha tentativa de demostrar que a poesía hai tempo xa que caeu das torres de marfín onde fora colocada e que ficou na rúa, en nós, nos bailes, nos risos, na tranquilidade activa de quen se sabe con azos para cambiar o mundo. De aí tamén “o exército de monstros”, unha metáfora na que axiña fiamos conversa cómplice a autora e mais eu. Ela, porque interpretaba ese exército como a escuridade, a treboada, o sufrimento lírico e dezanovesco que semella ter que agocharse en todas as artistas para dar forma á musa, sempre rebelde. Eu, porque só podía visualizar ese verso –tirado do seu primeiro poemario En clave de sol (2009)- como a forza, como as forzas, que ela leva dentro: a que fai que nos saque a bailar coa mesma espontaneidade coa que noutras ocasións apela á nosa conciencia social ou lle di ao amante que se trabucou de estrada e que só atopará dirección prohibida. Porque, velaí si, a poesía de Rosalía Fernández Rial é movemento, ten a capacidade de movernos mais tamén –nun xogo moi propio dela- de (con)movernos, nun duplo compás que nos sacude por dúas veces: a externa, a rítmica, a que fai que estes versos se trasladen do libro cara a rúa e de aí cara a canción; e a interna, a léxica, a que nos transforma ata cambiar algo dentro.
Resumir a produción dunha poeta tan nova, pero tan intensa, logo de ter xa escrito un limiar parece algo así como volver contar o que xa se dixo. Por iso, máis que desvelar as claves daquela que tampouco canta ás rosas e ás flores, mais ten alma de muller, gustaríame achegar algún dos motivos polo que o pan segue sendo máis importante que a poesía de Rosalía Fernández Rial, mais resulta imposible xa comelo sen o compango da mesma, unha vez que se proba.
Pola música, porque é imposible non querer berrar os seus versos cando se van tendo dentro, porque quen escribe pensou que Manuel María era unha estrela da canción a nivel mundial e Bob Dylan un poeta da Terra Cha. Tamén, porque como lembra Luísa Villalta, no seu interesante volume sobre música e poesía na literatura galega: “A voz revélase entre os ruídos, senón como o primeiro instrumento musical, cando menos como o máis natural e íntimo ao ser humano, como expresión emocional e reacción ante o mundo. A voz, polo tanto, tivo que ser música antes que ningunha outra cousa. E esta outra cousa sería a palabra”. Entre a música e a palabra, o silencio, outro dos elementos fundamentais que nestes versos supón espazo, suspiro, reflexión, pouso, fortaleza.
Pola utopía, que como dixo Galeano, serve para camiñar. E porque aquí non hai conformidade, hai a rebeldía esperanzada de quen nos lembra que aínda estamos a tempo e nos obriga a dicir, mentres nos segue sacundindo: .
“Pero esta noite
podemos cambiar o mundo,
construír a nosa propia melodía
e berrala con forza.
Podemos unir as nosas armas musicais
para defender os soños colectivos.
Porque nesta terra tamén existe
A compaixón, o amor, a liberdade...”
Pola imagoloxía marítima, que desvela a orixe mariñeira da poeta e que permite que as ondas acaben mesturándose coa xerfa existencial, a medio camiño entre a homenaxe ao creacionismo manuelantoniano e a vía máis intimista dun Celso Emilio Ferreiro sempre presente.
“Un saxo agoniza
no peito do mar.
Toca, berrando,
os nosos nomes
e pendúraos das estrelas”
Polo hibridismo, polo ludismo. Poesía dramatizada? Texto teatral lírico? Canción con dirección? Versos grafiteiros? Monólogos poéticos? Busquen unha etiqueta, mais non a atoparán. Desazón para as filólogas puristas, alegría cómplice de quen le. Xoguen.
Polos corpos que doen. Porque hai unha capacidade empática inxente, que traspasa os versos, para situarse no lugar daqueles e daquelas os que a historia lles deu, lles está a dar, as costas. Aquí regálaselles a voz. Contar con voz e case tanto como ter o poder, porque significa querer cambialo. Mais construír a empatía a través da literatura é empoderar a propia imaxinación e o único xeito de crear comunidades solidarias: somos as outras, tamén.
“Nunca
ninguén
nos agarda.
Xamais preguntaron por nós.
Quedamos varados
na patria da ausencia;”
Polos corpos que se gozan. Polo pracer de ser e de sentir, pola capacidade para inscribirse na xinea de poetas galegas que inscribiron os seus corpos no texto, porque o corpo tamén fala e ás veces, mesmo berra. Pola paixón que se traslada do social cara o individual.
“Todo temón
me conduce a ti,
aínda sendo eu inmune
ao tacto que me apalpas,
á lingua onde mordes,
a que me navegues
cadeiras a dentro. Mar de fondo. Marusía!”
Mais sobre todo, se van ler a Rosalía Fernández Rial, se se van deixar sacar a bailar, léana, bailen pola maxia. A súa maxia na vontade de facer outra poesía. Atrévome a dicir que unha poesía para ser entendida, para estar nos bares, nos paseos e nas alamedas. Tamén nas aulas e nos concertos de rock, nas navegacións e nas despedidas. Nos aniversarios, nas verbenas e nos grafitis. Unha poesía, en definitiva, para ter alternativas coas que estar no mundo ou o que é o mesmo, unha poesía para actuar, para dicir xa. Iso, coido eu, é o sentido último de cada verso de Rosalía Fernández Rial. Lembren que, como dixo a poeta: “existe a maxia e pode ser de todas. “
Montse Pena Presas, prologuista de Sacar a bailar, profesora e maga.
